Jak ograniczać śmieci przy małym dziecku?

W dzisiejszym poście chciałabym podzielić się kilkoma moimi patentami na to, jak produkować mniej śmieci, gdy w naszym domu jest małe dziecko.

Zanim przejdę do sedna sprawy, chciałabym zaznaczyć, że pisanie o tym jest dla mnie trudne. Po pierwsze dlatego, że mam tylko jedno dziecko i jesteśmy razem dopiero od 2,5 roku. Po drugie, im dłużej jestem mamą, tym więcej we mnie pokory, pytań, rezerwy w stosunku do indywidualnych i kategorycznych przekonań, recept, rad oraz ocen. 

Na tym zdjęciu chyba najbardziej widać nasze bezśmieciowe starania. Są rowery z przyczepką, są wielorazowe pieluszki i worki PUL, są bidony rowerowe z wodą i jest pudełko wielorazowe z własnoręcznie przygotowanym prowiantem.  Zabawek brak, bo w takim otoczeniu przyroda i jej zieleń zupełnie wystarczają.

Zdaję sobie sprawę, że rodzice małego dziecka lub większej ilości maluchów cierpią nieraz na brak snu, czasu dla siebie i chroniczne poczucie przemęczenia, a w takim stanie można mieć poczucie, że są ważniejsze sprawy niż użalanie się nad każdą zużytą jednorazową pieluszką czy opakowaniem po przekąsce kupionej na prędce w razie wielkiego głodu i niezadowolenia maleństwa. Nie chciałabym, żeby mój tekst sprawił, że ktoś poczuje krytykę dla własnych wyborów, gdy ja nie znam ich tła. Marzę, by stanowił raczej inspirację dla tego, kto ma na to czas i przestrzeń. Rozwiązania, które proponuję, sprawdziły się w naszej rodzinie, ale wiem, że każda inna ma swoje specyficzne potrzeby.

Kiedy myślę o ekologii i ograniczaniu śmieci podczas opieki nad małym dzieckiem to w mojej głowie pojawiają się cztery pozytywne praktyki:

• korzystanie z tego, co mamy już w domu,
• skupienie się na tym, co jest absolutnie niezbędne,
• unikanie plastiku,
• szukanie rozwiązań, które pasują do mojej rodziny i naszego stylu życia, przekonań oraz estetyki.

Coś mi mówi, że mój post może pomóc rodzicom dzieci w wieku przed przedszkolnym, takim do lat trzech. Przedszkolaki mają już nieco inne potrzeby, zwłaszcza gdy są przyzwyczajone do jakichś rodzinnych "śmieciowych" już rytuałów lub kontakty z rówieśnikami i modą wpływają na ich pragnienia.

Wyprawka

Jeśli miałabym jeszcze raz kompletować wyprawkę dla noworodka to byłaby ona bardzo skromniutka i sprowadzałaby się do:

• chusty do noszenia oraz wiatrowodoodpornego panelu do kurtki, 
• przyczepki rowerowej z hamaczkiem, 
• pieluszek wielorazowych (otulacze PUL, tetra, woreczki PUL), kremu do pupy, wielorazowego podkładu nieprzemakalnego na łóżko, 
• wiklinowego kosza i dwóch kocyków, 
• wanienki, 
• smoczka, 
• ubranek w rozmiarze 50/56/62. 

W dalszej kolejności, czyli pół roku później, postarałabym się o:

• drewniane krzesełko do karmienia,
• nosidełko ergonomiczne,
• szczoteczkę i pastę do zębów.

Z mojego doświadczenia wynika, że materialne potrzeby rodziców noworodka i niemowlaka są bardzo różne. Każdy ma inny pomysł na opiekę i wychowanie. Przed kompletowaniem wyprawki warto więc zadać sobie pytanie, jak oraz czym chcemy dziecko karmić, myć, transportować i układać do snu. Potem zaopatrzyć się w konkretne przedmioty. Wiele rzeczy da się kupić w ciągu kilku godzin lub dni - w aptekach, sklepach internetowych i stacjonarnych, portalach sprzedaży rzeczy używanych, grupach i forach dla rodziców. Jeśli mamy taką możliwość, to warto pożyczać i samodzielnie przekonywać się, czy dane rozwiązanie się u mnie sprawdza, a dopiero potem ewentualnie zaopatrzyć we własne rzeczy - nowe lub używane. 

Minimalistyczna wyprawka, w miarę możliwości z drugiej ręki oraz testowanie rzeczy pożyczonych na chwilę to mniej rzeczy potencjalnie niepotrzebnych i mniej jednorazowych opakowań. 

Pieluchy

W redukcji odpadów może nam pomóc używanie wielorazowych pieluszek. Niektórzy zaopatrują się w nie przy okazji kompletowania wyprawki i używają od narodzenia, inni dopiero po prowrocie ze szpitala, kolejni chcą poczekać, aż dziecko przejdzie etap smółki lub dorośnie do rozmiaru OneSize i zaczynają wtedy.

My zaczęliśmy pieluchować wielorazowo po powrocie ze szpitala, nosiliśmy ze sobą i praliśmy pieluszki przez około dwa lata. W końcu dziecko umiało już sygnalizować nam swoje potrzeby. Teraz po domu używaliśmy majtek bawełnianych, a u opiekunki więcej wybaczających majtek treningowych.

Sprawdziły lub nadal sprawdzają się u nas:

• otulacze PUL, 
• tetrowe pieluchy do składania (2/3 z nich pamiętało dzieciństwo moje i mojego męża)
• worki na brudne pieluszki, 
• wielorazowy, nieprzemakalny podkład na łóżko (do przewijania w domu i w terenie, na czas nocnego odpieluchowywania), 
• majtki treningowe,
• nocnik i deska na toaletę,
• woda i mydło,
• krem do pupy, 
• na wyjścia konieczny jest bidon z wodą i dodatkowe pieluszki lub myjki (ze starego, delikatnego podkoszulka i ręcznika), czasami miałam ze sobą chusteczki nawilżane podarowane nam przez babcię, 
• kupny, ekologiczny proszek do prania.

Więcej o wielorazowych pieluszkach znajdziecie tutaj, a o odpieluchowaniu tutaj.

Pieluszki wielorazowe to mniej jednorazowych opakowań, brak śmierdzących bomb w koszu na śmieci oraz foliowych worków potrzebnych do ich wynoszenia. 

Ubrania

W moim odczuciu małemu dziecku jest obojętne w co zostało ubrane, byle było mu wygodnie. Podoba mi się idea ubrań marki #nieszkoda promowanych przez autorka bloga Wielki Zachwyt. 99% ubranek, które zakładało maleństwo dostaliśmy po dzieciach rodziny i znajomych, kilka sztuk kupiłam w ciucholandzie, pojedyncze dostałam w prezencie lub uszyłam sama.

Ubrania z drugiej ręki to brak metek i jednorazowych opakowań. Luz w sprawach ubraniowych to mniej szkodliwych dla środowiska wybielaczy i odplamiaczy używanych w praniu.

Zabawa

Staram się, by zabawki, które trafiają do naszego domu były z naturalnych materiałów - drewna, kartonu i bawełny. Jeśli mam na to wpływ, wybieram używane i staramy się, by w ogóle było ich mało. Mamy drewniane klocki, tory, autka i wagoniki pociągu, stare metalowe matchboxy i mały samolot po moim mężu, drewniany gwizdek, drewniano-materiałową huśtawkę, bujanego konia, puzzle i moc książek. Sama wydziergałam maskotki - leśne zwierzątka i zrobiłam dwie lalki ze skrawków materiałów. W przypadku tworzyw sztucznych mam zgodę właściwie tylko na klocki DUPLO, piłkę i elementy z plastiku przy rowerku biegowym. 

Prawda jest taka, że plastikowe zabawki szybko się niszczą, rysują, rozsypują pod wpływem uderzeń dziecka i promieni słonecznych, gumowe parcieją, na baterie odmawiają działania. Te drewniane i metalowe, mogą przeżyć nie tylko wiele zabaw, ale nawet kilka pokoleń - bije od nich ponadczasowość.

Często bawimy się tym, co mamy w domu i korzystamy z prostych przyborów plastycznych. Używamy kolorowego papieru, nożyczek, kredek i kleju w tubce. Robimy domek z kartonu. Do domku trafiają czasem lampki rowerowe, zawsze ustawiane przez maleństwo na tryb migający i robi się z tego świecący lampion. Sami robimy "naklejki" ze starych gazet dla dorosłych i dziecięcych gazetek przywiezionych przez babcię.

W kąpieli maleństwo korzysta z tego, co znalazło się w domu - bidonu rowerowego, któremu zepsuł się ustnik, sylikonowych foremek na muffinki, metalowych słomek do picia i gruszki do odciągania kataru (jest świetną psikawką). 

Bawimy się garnkami, pojemnikami na żywność, ścierkami, sztućcami. Razem gotujemy - obieramy i kroimy warzywa, smarujemy kanapki, rozbijamy jajka. 

Dużo czasu spędzamy też w przyrodzie - lesie, łąkach, grządkach. Podlewamy kwiatki, taplamy w wodzie z beczki na deszczówkę.  

Mieszkamy w pewnej izolacji, na skraju wsi liczącej 180 mieszkańców. Myślę, że gdyby nasz dom był w mieście, a ja miała więcej codziennego kontaktu z mamami o podobnym patrzeniu na świat, wymienialibyśmy się zabawkami z innymi rodzinami.

Do przechowywania zabawek używamy wiklinowych koszy oraz dolnych półek w kuchennym kredensie.

Zabawki z używane, robione samodzielnie i te z naturalnych tworzyw, a także wymienianie się zabawkami oraz rezygnacja z akcesoriów na rzecz przedmiotów używanych na co dzień przez dorosłych i twórczych aktywności to więcej przestrzeni w domu, brak poczucia przesytu, mniej opakowań. W moim odczuciu większy spokój i kreatywność nie tylko dziecka, ale też rodzica. Brak plastiku, to dla mnie większa estetyka i szansa na trwałość zabawki.

Mycie i sprzątanie

Jeśli chodzi o kosmetyki, to maleństwo używa zrobionego przeze mnie mydła, a także kupnych kremu do pielęgnacji pupy, kremu NIVEA, kremu z filtrem, szczoteczki i pasty do zębów.

Pranie robimy w kupnym ekologicznym proszku do prania, kupowanym w 12,5 kg opakowaniu, pierzemy w nim też wszystko inne nasze ubrania, pościel, ręczniki i dziecięce ubranka.

Przebywanie z dzieckiem to dużo lub bardzo dużo brudu i bałaganu. Dom sprzątam szmatami ze starych pieluch, wodą, kupnym ekologicznym płynem do naczyń i wyżej wspomnianym proszkiem do prania. Mamy też sodę oczyszczoną i kwasek cytrynowy.

Minimalistyczna ilość kosmetyków i detergentów oraz kupowanie ich w dużych kilku litrowych lub kilkunastu kilogramowych paczkach to mniej jednorazowych opakowań plastikowych.

Jedzenie

Nasze dziecko je z ceramicznych naczyń, które mieliśmy już w domu, sztućcami dorosłymi lub deserowymi (można to zobaczyć tutaj). Przez jakiś czas piło z plastikowego kubeczka, który dostaliśmy od koleżanki mającej dziecko w podobnym wieku. Potem inna koleżanka przywiozła nam emaliowany kubeczek z Krecikiem, prosto z Czech - to on towarzyszy nam, gdy idziemy na lody. Plastikowy stał się zabawką kąpielowo-deszczówkowo-piaskową.

Na wycieczki zabieramy bidon rowerowy z wodą z kranu (maleństwo pije od początku z naszych dorosłych bidonów, a woda z bidonu służy całej rodzinie także do celów higienicznych), termos z herbatą (gdy jest zimno), pudełko z przekąską, ściereczkę i  woreczek materiałowy na ewentualne zakupy. Gdy idziemy na lody lub prowiantem jest kasza, mamy przy sobie łyżki.

Zwykle żywimy się tym, co przygotuję w domu. Do opiekunki maleństwo dostaje wielorazowe pudełko z owsianką lub kanapką. Na wycieczki, wyjścia do lekarza lub na plac zabaw zabieramy z domu kawałek ciasta, bakalie, wegańskie kotlety, kanapki, jabłko... Niekiedy naleśniki z farszem lub kaszę z warzywami. Czasem kupujemy przekąski poza domem - są to zwykle banany lub kapuśniaczki z piekarni. Nie kupujemy musów w tubkach, jogurtów, deserków, lizaków i batoników. Moje dziecko jeszcze nigdy takich rzeczy nie jadło.

Dawniej nakładaliśmy maleństwu małe porcje tego, co smakuje i nam. Dziś obsługuje się samo. Umie nakryć do stołu i posmarować sobie kanapkę, nalać zupę do miski, nałożyć obiad na talerz, pokroić miękki owoc. Jest przy tym trochę rozgardiaszu i bałaganu, ale nigdy takiego, którego nie da się ogarnąć i przy którym marnuje się dużo jedzenia. Zwykle staramy się dojadać po maleństwu, gdy coś zostawi, ale nie ma tego dużo.

Korzystanie z naczyń ceramicznych to mniej plastiku, który może się zepsuć, a w miarę używania traci na estetyce i atrakcyjności. Przygotowywanie jedzenia w domu lub kupowanie go luzem to mniej jednorazowych opakowań. Nakładanie dziecku malutkich porcji lub pozwolenie, by samo zadecydowało czego ile zje, pozwala nie wyrzucać jedzenia.

Trudności

W ograniczaniu ilości śmieci przy małym domowniku widzę kilka trudności.

Po pierwsze dzieci mają jakby naturalną skłonność do testowania rzeczy i zachowań, które my dorośli nazywamy niszczeniem. Rzucają, mną, targają, gryzą. Ja pozwalam rzucać kamieniami, liśćmi i patykami do rzeki lub na leśną ściółkę. Godzę się na rzucanie lekkim plastikowym klockiem DUPLO i małą maskotką. Mniemy i targamy papier, który nie jest potrzebny. Nie mam problemu z gryzieniem klocków i ubrań. Wydaje mi się, że takie zachowania są przemijające. Wolę, by dziecko, które odczuwa chęć zrobienia czegoś nazwijmy to "destrukcyjnego" - do rzutów i gryzień użyło maskotek i klocków, a do mięcia i targania starej gazety niż książek. Dlatego też w momentach "kryzysowych" częściej podsuwam "bezpieczne" przedmioty, niż zabraniam czynności jako takiej.

Drugą trudnością są nietrafione i nieproszone prezenty. Sama nauczyłam się pytać rodziców, co przydałoby się im jako rodzinie z dzieckiem i z czego ucieszyłby się maluch. W większości przypadków dostaję jasną odpowiedź, wskazanie jednej lub kilku potencjalnych rzeczy. Mnie rzadko ktoś pyta. W rezultacie dostajemy plastikowe grzechotki, książeczki, które już mamy, kolejny kocyk, za małe ubranka, akcesoria, które nie są nam potrzebne. Oddaję takie rzeczy do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej i mam cichą nadzieję, że się komuś przydadzą, kogoś ucieszą.

Kolejną sprawą mogą być zakupy. My nie mamy z nimi problemów, głównie dlatego, że po sprawunki chodzimy ogólnie rzadko, a jeszcze rzadziej z dzieckiem. Nigdy nie byliśmy w sklepie dedykowanym maluchom (z zabawkami i ubrankami), bo nie było takiej potrzeby. Ponieważ nie kupujemy gotowych napojów i słodyczy (wyjątkiem jest czekolada), półki z nimi maleństwo traktuje podobnie jak lodówki z mięsem - my nigdy się przy nich nie zatrzymujemy i ono też nie. Nie oglądamy telewizji ani bajek, więc póki co nasze dziecko nie zna produktów z reklam czy gadżetów z animowanymi bohaterami. Nie wiem, co poradzić rodzicom dzieci, które w sklepach bardzo intensywnie czegoś chcą. Mi maleństwo podczas zakupów pomaga, na przykład trzymając w rękach chleb lub bułkę i maszerując z nimi dzielnie do kas, gdy zapomnę worka, a nie chcę wkładać go luzem do sklepowego koszyka.

Wreszcie, kupowanie rzeczy używanych przez internet nie jest zupełnie bezśmieciowe. Wysyłkowe zakupy nigdy takie nie będą. Drewniane mosty i tory kolejki przyszły do nas w pudełku po butach, ale owiniętym plastikowym streczem, a książki bywają zapakowane w bąbelkową folię, żeby się nie pogniotły. Trudno. 

Mam nadzieję, że mój post okazał się pomocny. Na ewentualne pytania i wątpliwości chętnie odpowiem w komentarzach. Może się też okazać, że o czymś zapomniałam, wtedy postaram się dopisać.